Özne Yüklem Uyuşmazlığı Örnekleri Konu Anlatımı

Özne Yüklem Uyuşmazlığı Örnekleri Konu Anlatımı

İnsan dışı varlıkların çoğulu özne ise yüklem tekil olmalıdır. İnsanın çoğulu özneyse yüklem tekil de olabilir, çoğul da.

Örnek: “Kurtlar durmadan uluyorlar.” cümlesinde insan dışında bir varlığın çoğulu (kurtlar) özne olduğu için yüklem tekil olmak zorundadır. Cümlenin doğru hali “Kurtlar durmadan uluyor.” olmalıdır.

NOT: İnsan dışındaki varlıkların çoğulu özne durumundayken yüklem daima tekil olmalıdır ama cümlede kişileştirme sanatı yapılmışsa yüklem tekil de olabilir çoğul da.

Örnek: 1. Çiçekler ne güzel koktular. 2.Hayvanlar sağa sola koşuşuyorlar.
Yıldızlar gökyüzünde dans ediyorlar. (ediyor)

Yukarıdaki cümlede özne insan haricindeki bir şeyin çoğulu durumundadır (yıldızlar). “Dans etmek” yüklemi ise insanlara ait bir durumdur. Ama dikkat edilirse bu cümlede yıldızlar kişileştirilmiştir. Diğer bir ifadeyle insana ait bir özellik yıldızlara aktarılmıştır. Bu sebepten yüklem tekil de olabilir çoğul da.

NOT: “Ben” “sen” “o” sözcüklerinden herhangi ikisi özne olarak kullanıldıysa yüklem “biz, siz” gibi çoğul ifadesi vermelidir.

• Ben ve sen bu akşam yine yalnızsın. (yanlış) Ben ve sen bu akşam yine yalnızız. (doğru)
• Ahmet ve sen bu konuyu sınıfta anlatacaksın. (yanlış)
• Ahmet ve sen bu konuyu sınıfta anlatacaksınız. (doğru)
• Yeryüzünde ben ve sen kaldın. (yanlış)
• Yeryüzünde ben ve sen kaldık. (doğru)
• Bunca işi ben ve o yaptı. (yanlış)
• Bunca işi ben ve o yaptık. (doğru)
• Herkes can kulağıyla seni dinlediler. (yanlış)
• Herkes can kulağıyla seni dinledi. (doğru)

NOT: Birçoğu, hepsi, çoğu, hiçbiri, bazıları…gibi çoğul anlam taşıyan belgisiz zamirler özne olarak kullanıldıysa yüklem tekil olmalıdır.

• Herkes can kulağıyla seni dinlediler. (yanlış)
• Herkes can kulağıyla seni dinledi. (doğru)
• Hiçbiri dersin dışında bir şeyle ilgilenmiyorlar. (yanlış)
• Hiçbiri dersin dışında bir şeyle ilgilenmiyor. (doğru)
• NOT:Herkes, hepsi kelimeleri özneyse yüklem olumlu; kimse, hiçbiri, hiç kimse kelimeleri özneyse yüklem olumsuz olur.
• Hiç kimse sesini çıkarmıyor, bu büyüleyici müziği dinliyordu. (yanlış)
• Hiç kimse sesini çıkarmıyor, herkes bu büyüleyici müziği dinliyordu. (dogru)
• Bayram günü herkes sokaklarda geziyor, içeri girmiyordu. (yanlış)
• Bayram günü herkes sokaklarda geziyor, (kimse) içeri girmiyordu. (doğru)
• Sınıftakilerin hiçbiri dersi dinlemiyor, başka şeylerle ilgileniyordu. (yanlış)
• Sınıftakilerin hiçbiri dersi dinlemiyor, hepsi başka şeylerle ilgileniyordu. (doğru)

Gülizar Yılmaz Öğretmenimize teşekkürler.

Anlamca Çelişen Sözcükler İle İlgili Anlatım Bozukluğu Örnekleri